Samenvatting
Bij verhuizing naar het buitenland met een openstaande schuld bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) moet elk jaar draagkrachtmeting aangevraagd worden. Bij het ontbreken van een draagkrachtmeting wordt automatisch het minimale aflosbedrag in rekening gebracht. Een studieschuld die hoger is dan € 5000,- met een betalingsachterstand van minimaal twaalf maanden leidt tot opname in het Register Paspoortsignaleringen (Register). Het vermoeden bestaat dan dat de schuldenaar zich in het buitenland zal onttrekken aan de mogelijkheden tot inning van de schuld. Indien een Nederlands paspoort vanuit het buitenland wordt aangevraagd en er een melding is gedaan in het Register, dient de minister inlichtingen in te winnen bij de DUO over de actualiteit van de gegevens in het Register.
Volledige tekst
Situatie
Mevrouw heeft de Nederlandse nationaliteit. Op 25 oktober 2017 vraagt zij haar paspoort aan bij de Nederlandse ambassade in Londen, waar zij sinds 2008 woont. Op 1 november 2017 schrijft zij zich uit uit de Basisregistratie personen van de gemeente Maastricht. Haar paspoortaanvraag wordt door de minister van Buitenlandse Zaken afgewezen. Mevrouw staat namelijk in het Register. Een vermelding in het Register betekent dat er op grond van de Paspoortwet sprake is van nalatigheid in het nakomen van een betalingsverplichting. Daarnaast bestaat het vermoeden dat de schuldenaar zich in het buitenland zal onttrekken aan de mogelijkheden tot inning van de schuld. Mevrouw lost niet meer af op haar studieschuld bij de DUO wegens verlies van haar baan in het Verenigd Koninkrijk. Haar mededeling hieromtrent is niet door de DUO ontvangen.
Werkwijze DUO draagkrachtmeting studieschuld en opname in Register
Naar aanleiding van een andere zaak heeft de ombudsman in haar rapport van 20 juni 2017 bij de DUO navraag gedaan over de algemene werkwijze als iemand met een openstaande studieschuld naar het buitenland verhuist zonder dit aan de DUO door te geven. De voormalige student die in Nederland woont, moet eenmalig een verzoek tot draagkrachtmeting indienen. Daarna wisselt de DUO automatisch elk jaar inkomensgegevens uit met de Nederlandse Belastingdienst. Bij verhuizing naar het buitenland moet de draagkrachtmeting elk jaar aangevraagd worden. Bij het ontbreken van een draagkrachtmeting, bijvoorbeeld als er geen inkomensgegevens bekend zijn, wordt door de DUO automatisch het minimale aflosbedrag in rekening gebracht. Als de totale studieschuld hoger is dan € 5000,- en de betalingsachterstand minimaal twaalf maanden, volgt opname in het Register.
Nationale ombudsman over de overheid als schuldeiser
In meerdere rapporten zoals ‘In het krijt bij de overheid’ over de overheid als schuldeiser concludeert de ombudsman dat de overheid aan zet is als de burger een schuld niet afbetaalt en zelf geen contact opneemt. Ook in het rapport ‘Een gewaarschuwd mens telt voor twee’ adviseert de ombudsman dat de DUO persoonlijk contact met de voormalige student opneemt als die niet betaalt en niet reageert op berichten van de DUO. Van een behoorlijk invorderende overheid wordt verwacht de zaak niet eerst op zijn beloop te laten, maar actief te proberen de schulden niet verder op te laten lopen. Hier niet aan voldoen leidt tot schending van het vereiste van goede organisatie.
Raad van State over de rol van de minister
De Afdeling bestuursrecht van de Raad van State (ABRvS) onderschrijft dat de DUO andere mogelijkheden heeft om schuldenaren te bewegen tot aflossing over te gaan. De ABRvS bekrachtigt echter op 11 november 2020 het oordeel van de Rechtbank dat de minister zich in redelijkheid op het standpunt heeft kunnen stellen dat de vermelding van mevrouw in het Register niet evident onjuist was. De minister heeft zich gehouden aan het inwinnen van inlichtingen bij de DUO over de actualiteit van de gegevens in het Register. Conform de Paspoortwet hoeft de minister slechts marginaal te toetsen.
Bronnen
https://www.nationaleombudsman.nl/nieuws/rapporten/2017074
https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RVS:2020:2696
Photo by Denise Jans on Unsplash
Babsrecht 